Retrobatz l’enregistrament video de Maria Girbal sul siti del CNRS, en picar AQUÍ

A la bòria del Beçon i aviá dos òmes aquí e una femna. Aquò-z-èra dos fraires, e n’i aviá un qu’èra maridat, e ‘quò fa que, totes tres, fasián anar aquela bòria. E avián de poletas, aquí. E aquò fa que n’avián una, surtot, qu’èra gormanda. Aimava las grausèlas, aimava tot aquò. E un jorn quita la bòria del Beçon e se’n va amont, a la bòria de Sant Orcise. Aquò’s luènh. E amont, abans d’arribar a la bòria de Sant Orcise, al ras de Conjat, i a de grosèlas. I a un òrt, aquí, un ancièn òrt que i a de grausèlas. E aquela poleta o sabiá e voliá anar manjar de grosèlas. Alara, diguèt : « Ieu, m’en vau ! ».
La fermièira lo ser, cercava ben sa pola blanca… Mas pas cap de pola blanca ! Sans saure endont èra passada ! Alara, se diguèt :« A ! Quicòm la m’aurà manjada ! Benlèu lo rainal.» Enfin… Bòn… L’abandonèt. Diguèt « Tant pis ! De qué far ?»
E pr’aquò, la plangiá. Enfin ! Mòntèt al bòsc de Sant Orcise, aquela polissona, per anar manjar de grausèlas. E s’i agromandiguèt amont. Aquò-z-èra bòn ! Sabes : i aviá de grausèlas, i aviá de fainas dels aubres, amont, sabètz ben, d’aquelses fausses. E puèi guelase carrèt en amont. E te pondeguèt !
Mès qu’en se n’anent, espèra-te, o emblidèt tot ! En se n’anent, te tròba lo rainal.
E lo rainal ditz :
« A, a, a ! Que me vau carrar de te manjar !
— Me manges pas, que soi magra, e quand vendrai de las grauseletas serai pus grasseta, e pus mofleta, e te carraràs milhor de me manjar !»
Alara lo rainal la flairina un pauc e ditz : « A, ditz, oui ! Siás tròp maigra ! E bòn ! Te laisse anar. » Le voilà parti.
Un pauc pus luènh, abans d‘arribar amont al bòsc al ras de Conjat pas luènh, pas luènh decont èra… a ! Te vei arribar lo lop !
« A, a, a ! Que me vau carrar de te manjar !
— Ò, me manges pas que vene a las grauseletas, e quand n’aurai biènsas manjadas, serai pus grasseta, e pus mofleta. L’auton me manjaràs, veiràs cossí serai grassa quand m’endavalaràs.
— Coma dises, siás bièn maigra. »
La flairinèt un pauc : « Òc, diguèt, coma dises, fariá un trace de dinnar ! »
Bòn… Alara, la laissèt partir…
E la poleta, amont, se carrèt bièn. S’espacejava per aquel bòsc. Trobava de tot. De vèrms, d’engranièiras… de tot. E faguèt d’uòus, amont, e ma foi, te’n coguèt una polzinada ! N’aviá una quinzena, benlèu, de polzinons.
Mès que, se fasiá l’auton. E èra partida un pauc de bona ora, aquí, al mes d’agost. E sabes, de còps que i a, tornan cogar, las polas. E aquò fa que te faguèt sus polzinons. Mès, tot en un còp, lo mes de setembre arribèt, a puèi, fasiá un pauc frig. E diguèt : « A ! Nos chalrà tornar davalar a la bòria del Beçon parce que aicí, fariá lèu frig, e nos jalariam e escanariam. Alara, los polzinons i diguèron :
« E ben, coma volràs… Ieu, conoisse pas…
— Mès, veiretz, vos menarai dinc un ostal que nos donaràn de gran. Ara, an meissonat e tot. »
Alors, voilà… Se’n van. E lor ditz :
« Escotatz, mos polzinons. Se cal, en nos n’anent trobarem lo lop. E ieu, escartarai bièn mas aguetas quand lo veirai venir. Lo conoisse, lo coneirai quand vendrà, farai atencion, durbirai los uèlhs. E alara vos metretz jos mas aguetas.. E faretz pas de bruch quand ausiretz quauqu’un que me parla…
— Bon. Aquò’s entendut.
— Vos metretz a far : Piu, piu, piu ! »
Los polzinons i diguèron :
« S’aquò’s pas qu’aquò a far, o farem ! »
Bon. Les voilà partis !
E en efèt, en davalent, tròban lo lop :
« A, a, a ! Que me vau carrar de te manjar ! »
Mès que, la poleta l’aviá vist vinir… e s’èra bièn escartadeta sas aguetas e los aviá fach passar dejós las aguetas… E aquela pola semblava gròssa, paure enfant, coma sai pas de qué ! Òm auriá dich un piòt puslèu qu’una pola !
A ! Lo lop, alara, començava d’èstre content.
« A ! Cossí me vau carrar de te manjar ! »
Piu ! Piu, piu, piu, piu ! faguèron los polzinons.
Lo lop… una paur ! una paur !
I aviá un brave que fasiá de talhas aval per passar a la rèssa. E, mon vièlh, te se va fotre dins la rèssa. Seguèt ressat coma un bocin de boès. Alara, i aguèt pas plus de lop.
« A aquela d’aquí ! diguèt. Ane, me soi desbarrassada d’aqueste… Qual sap cossí farem del altre ? »
Alara, lor diguèt, als polzinons — lor fa la consigna tornar que quand tornaràn ausir parlar a guela, chalriá que faguèsson « Piu, piu, piu ! », que se metèsson tornar jos las aguetas.
Alara, se n’anèron un pauc pus luènh. Èran, apr’aquí, al ròc… al ròc de Las Cadièiras, aquí, en davalent lo Panoval : quand vas amont, veire la mamà… la grand-mère… lo veses lo ròc de Las Cadièiras açaval. Te lo farai veire, quand i anarem. E ben, alara, la poleta vei venir lo rainal. Vitament, se metèt aquí, còntra la paret, e levèt sas aguetas, e los polzinons dijós las aguetas. E alara, parèlh, la poleta demorèt aquí tranquilla.
Lo rainal : « A, a, a ! A ! cossí me cau carrar de te manjar ! »
« Piu ! Piu, piu, piu, piu ! »
A ! Aquel rainal ! Mon vièlh… coma un fat ! Qual sap de qu’arriba ? Agacha se anèt luènh : venguèt jusca al gorg de Gotilhas, aicí, a Bèç. E se fotèt dedinc.

E lo cònte es passat per un prat molhat
e s’es achabat !

  Retrobatz l’enregistrament video de Maria Girbal sul siti del CNRS, en picar AQUÍ

Lo boc d’Aunac

Escotatz-lo aquel cònte. Per ce que, aquò’s un racònte reèlament passat dins nòstre país.
E ben, lo cònte es, qu’aquò’s las chabras del país. Ò ! n’i aviá aicí un escach dins lo temps, n’i aviá una centena e… avián un pastre. E aquel pastre las clausiá cada ser. Las menava enamont a las montanhas e dins lo bòsc de Sant Orcise,… las far pètre, per manjar. E quand davalan lo ser, pardí, cadun amassava sas chabras.

E i aviá un boc. Aquel boc, l’avián crompat, aval, a-z-Aunac. Aquò-z-èra un fòrt boc. E… èra recalcitrant, ame aquelas chabras. A, n’i aviá totjorn quauqu’una qu’èra de boc. E, ma foi, èra embestiant, aquel bogre de boc, i aviá pas moièn de l’amassar.
E un jorn lo pastre se n’èra vencit de l’amassar per Sant Orcise. Mès que, i aviá pas moièn ! I eschapèt e diguèt : «Ieu soi las, me vau anar jaire !» E laissa lo boc per Sant Orcise.
Aquel boc… Cada matin, lo monde menavan las chabras, alai, a la pòrta de la glèisa. Dins nòstre país, aquò-z-èra coma aquò, dins lo temps. E, ma foi, las chabras vinián aquí, lo monde les i menavan, e se metián aquí, a l’entorn de la pòrta de la glèisa, e coma aquò… E lo boc o sabiá que las chabras avián lo rendez-vous coma disi ‘quí. E, ma foi, en se gratent – sabètz ben, aquò se grata totjorn los bocs…–, en se gratent, en se gratent – lo paure Planca, aquò-z-èra lo sonaire de l’Angèlus de nòstre país, e ma foi, laissèt la pòrte dubèrta e lo boc, en se gratent, en se gratent, dintrèt alai, a la glèisa.
E totjorn se gratava còntra las cadièras, còntra los bancs… T’endevinha la… la cadièra del curat, amont, decont prècha. E…mònta a la cadièra. E aquel porton… en se gratussent, barra lo porton de la… – cossí s’apèla ‘quò ? De la chèra ! De la chèra del curat.(Sabetz-ben de qu’es aquò, la chèra ? E ben aquò’s decont prècha lo curat, pardí !) Enfin se barra aquí. E aprèssa, de qué far ? Las chabras venián : les vesiá, aval, qu’èran prèstas. E las chabras venián espinchar.
E el fasiá «béé, béé»…
A ! E Planca, davala d’amont, del clochièr. Quand aviá sonat, el, pichaire, l’aviá pas vist… l’aviá pas vist dintrar ! Te vei aquel boc, aval, s’amagina qu’aquò’s lo diables. A ! se met a cridar : «I a lo diables a la glèisa ! I a lo diables a la glèisa !»
E s’en va vitament a la cure, desrevilhar mossur lo curat – qu’aquò-z-èra mossur Espicièr dins lo temps –, e aquel paure mossur Espicièr vitament se lèva…
E alara ven : « De qué… De qué i a, Planca ? De qué i a ?
– E ben…i a … lo diable es a la cadièra, a la glèisa ! Lo diable es a la cadièra, a la glèisa !
– De qué dises, bogre d’embecille ? Siás un piòt ! I a pas lo diables a la glèisa ! Sai que siás inno… mès siás tot a fèt perdut! Ane ! Te’n… ! N’as un bocin, aquí dedins !
– Vos disi, Mossur lo curat, que i a… que i a lo diables… a la cadièra !
– A ! vai…
– Levatz-vos ! Venètz !
– E ben, vene ame tu…!
Et les voilà partis, lo curat ame Planca. E lo paure Planca…èra alai que se teniá… al ras del beneditièr. E mossur lo curat, quand veguèt aquel boc, se diguèt ben : “Mès oui, aquò’s lo diable que i a, a la glèisa…” Se mèt a dire son brevière, tant que podiá, e ne disiá, e que ne fasiá ! E totjorn lo boc que vesiá las chabras aval, dins la plaça de la glèisa… se metiá a far pa, pa, pa, pa, pan !
“Amai lo poirai pas far davalar !”
Tot en un còp, lo pastre – qu’aquò-z-èra l’ora d’anar las gitar – s’amena. Vidalon. E lo paure Vidalon ditz : “Ò ! Escotatz ! Laissatz-me far, benlèu ieu arribarai a lo far davalar !”
– Tu ? Far davalar lo diable de la glèisa ? Saique, se i a quauqu’un per lo far davalar, aquò serà ben lo curat. Aquò serà pas tu !
– E ben ! Coma volètz, mossur lo curat. Mès m’es avís que ieu, ame lo drilhièr, lo baston de drilhièr… (Sabetz-pas çò qu’es aquò, un drilhièr ? Aquò’s un baston, e un brave baston !)
E alara ditz : “ Se me laissaviatz far, quand mème !
– Taisa-te, que siás pas fotut de… Tè ! Tira-te !”
E totjorn lo curat, ame son brevière : »E, davala d’aquí, polisson ! »
Enfin, faguèt e diguèt, que… l’abandonèt. Diguèt : « E ben, se tu siás…
– Mès laissatz-me passar, mossur lo curat. Vos disi que Vidalon lo farà davalar ame lo baston !
– E ben, vai-z-i, a la fin ! »
E… i anèt.
A ! Quand lo boc lo veguèt ame lo baston, paure enfant ! fot un salt per la glèisa. Lo paure curat… que se trobava al ras de la pòrta, a ! ame sas banas lo pren coma aquò ! E lo paure curat que cridava : “Pren tota la caminada, mès laissa lo curat !”
Alara, comprendetz ben… qu’aquò anava pas ! Lo paure Planca : “Ai, de nòstre paure mossur lo curat ! L’aurà bandat ! L’aurà bandat !”
E Vidalon se diguèt : “Se’n desbarrassarà ben… E lo boc vendrà tornar chas nos, ame mas cabras. Mès aqueste ser, aquel d’aquí… nos l’asegarai… Lo vau sanar, que coma aquò quitarà de far bestisas.”
E aquò’s coma aquò que se desbarrassèron del diables de la glèisa. E aquò’s tot.
Voilà !