TERÈSA CANET

Dans son ouvrage “Écrits occitans cantaliens, dix siècles d’écrits occitans”, Noël Lafon écrit :
“ […] connaissant bien l’occitan de la Chataigneraie, fille de la terre porteuse d’une revendication féministe, elle est très impliquée dans la première génération efficace de l’I.E.O. Cantal, fait du collectage, écrit des poèmes, se produit dans les veillées, découvre son talent de conteuse”.
Puis de festival en festival, partout en France, elle devient artiste dramatique professionnelle.
Aujourd’hui elle continue d’écrire et se produit dans des spectacles-lectures de Marcelle Delpastre.

POÈMAS
tirats de CONVIT, IEO edicions, 1982

CONVIT

Aquel enfant de luna rossèla
qu’un jorn aviá possat
s’èra cargat lo mantèl
del Drac
Sos uèlhs de posca verda
sos pièus d’èrba frostida
son nas
per triar lo sofre de la carn
la carn !
e fresca
que ne’n caliá !
E tu pauressa draquessa
siás aquí per l’aprestar
Agara que la tiá
a perdut lo gost
del país nuòu
VÈNI !
Farem lo sabat
sens boc e sens balaja
Farem lo sabat
sens paire sens país
sens òme sens ostau
APRENDREM
lo gost del riu
la sau de la nuèch
Farem nòstra musica
ambé los aures muts
Tastarem nòstra pèl
Trensarem mila trensas
per l’òrt de nòstres pièus
Pesarem nòstres pes
de carn redonda o pas
Per començar
E farem dels enfants
per res
per digun
dels enfants de petaç
de color
e de jorn
Escaparem lo temps
A braçats

 

 

 

 

 

 

 

FUSICA

de nuèch atapada
Gost perdut
Bruch
d’aiga inocenta
Picadís leugièr
Lo drech de saber
la cançon de la pluèja
quand tomba sus Guernica
Guernica del defòra
Bernica del dedins
Se t’aime
As páur
Se m’aimes
Ai freg
E la pluèja e mos uèlhs dubèrts
e ta pèl
Lo temps tancat de jamai en jamai
totjorn
La tasta maritima de ton verd d’uèlh
Pelha soi
Pelha m’áun dicha per la vila
Trèva soi
Trèva m’áun vista dins la nuèch
La mòrt dins mon cotilhon
Me seguiá
N’ai pas páur
d’una tòrna e del gaulhàs
Li me rebordelarai
dusca venir aiga tèrra fanga
Soi condemnada a viure
Minerau de carn dins un musèu de cera nucleara

CÒNTES
extraches tirats de Del vent sabent e perpinson, IEO edicions 1999

 

 

 

 

Extaches del primièr cònte :

             Figuratz-vos que d’aquel temps, lo Cantal èra un país ras, madorne, planhièr ! Belcòp mai que non pas lo cuol de ma padèla, e quò podiá pas èstre autrament : figuratz-vos que d’aquel temps lo Cantal serviá de jaç al gigant Cantalàs. A solelh rajant, s’estarrissava d’un còp e roncava dusca la nuèch. E la nuèch, passava son temps a engolar tot ço que li passava a portada, lo monde o lo bestial. Puslèu lo monde. Vos será de bon imaginar la desolacion qu’escampava de jorn sul país, que la vegetacion ne’n crebava e la nuèch, la nuèch quó fasiá pas un plèc ! Talament qu’a la fin, amont nalt, se n’entrachèron e despachèron una fada per s’atacar al gigant. Mès atencion, è ! Pas una fadoneta, una d’aquelas moninas-capèl-ponchut-morre-onchut, non pas ! Quò’s atal que per una brava nuechada d’estiu amb las estièlas a portada, la fada se trobèt en fàcia del gigant. Enfin, quand dise en fàcia, quò’s pas qu’un biais de parlar : èra talament bèl que la pauròta auriá ben pogut s’estirar s’en desmargar los òsses, li auriá pas tocar lo feton !
D’en primier, Cantalàs l’aviá presa per qualque verdura, qu’èra acatada de mossa e de fuèlhas.Mès quò se moviá ! Doncas quò éra plan viu, comable e quitament apetissant ! Alèra lo gigant prenguèt la fada dins sa man e volguèt chapar un pauc davant de l’engolar :
« A, a, a ! Te vau manjar ! li faguèt.
– E perdequé me vòls manjar ? […]

Se’n sèc un debat plasent entre lo gigant Cantalàs, pichon filh probable de Gargantuà e una fada que, de segur, avià legit « Las mila e una nuèchs »…

[…]            Aquel ser, quand vegèt arribar la fada, per l’atapar li diguèt :
« A, a, a ! Te manjarai pas !
– A tè ! E perdequé me vòls pas manjar ?
– Ai acabat d’aver sabor !
– Aquò per ‘xemple ! E perdequé as acabat d’aver sabor ?
– Per çò que soi Cantalàs. Atal quò se passa. Ai sabor quand vòle ! »
La luciada li tornèt passar per cervèl e comprenguèt qu’un còp de mai èra partit per chapar tota la nuèch, alèra s’enchiprèt. E cada còp que Cantalàs s’inquietava, quò esclarvilhava lo fuòc de la ventralha de la tèrra. Sos uèlhs venián roges. S’atapa a fumar del nas, de las aurelhas, a escupir flambas e brasas, bombas e fornasas.
Mas que vos dirai çò que sabiatz pas enquèra, aquela fada, quò èra la fada dels volcans, la gardaira del fuòc de la ventralha de la tèrra. […]

                                                        Urosament Cantalàs desapareguèt, mès…

             Endacòm entre Salern e lo puèg Marin, jos la parpèla drecha del gigant, una verrugassa : lo puèg Bialant ! Los saventasses de la toponimia son pas d’acòrdi e quò se compren. Per un còp, b-ò pòde afortir, per un cas unique, la toponimia en francés a sa rason. En francés, « le Puy Violent » es plan nommat : quò’s aquí que tot va tornar començar. La parpelha del gigant s’ataparà a bategar coma lo pitre d’un aucelon : tifa-tifa, tifa-tifa… E d’un còp conlevarà dins lo sans-fons, e la pastolha de la tèrra montará del prigond. Fònt de brasas e rius de fuòc, camin de belugas anaràn chinar las estièlas.
Tira qu’òc-ben, b-ò sabe ! Del vent sabent e perpinson. Mas que, n-i a que li escaparàn, tira qu’òc ben, b-ò sabe ! Los rescapats seràn sonca los petaçats-adobats. […]

                                                        Per saber se sètz un petaçat-adobat…

Lo puèg Bialant

Extrach del segond cònte :

 

                          Un omenòt verd aviá tres dròllas pas verdas ni mai bluas, èran coma vos ! Un jorn lo rei de las còrpas li damandèt una filha siá. L’omenòt verd anèt trobar sa filha ainada promesa a son Loiton, puèi sa filha cabdeta promesa al Guiralon e s’en anèt trobar son cacha-niu e li diguèt pas res.

Alèra tornèt a la fenestra.
« Rei de las còrpas, çò faguèt, vai-t-en. Mas filhas vòlon pas de tu. Pren-te la volada ! Endacòm mai, benlèu, trobaràs pluma doça per te garnir lo niu ! »
Lo rei de las còrpas prenguèt sa volada. Èra pas lise. Passèt davant la fenèstra de l’omenòt verd, e pòc ! D’un còp de bec li crebèt son uèlh unique.
« Ma paciència es coma l’aiga del potz, çò li faguèt, se tarís dels còps que l-i a. Serai aquí deman entre negra e parpalhòl ; e se una dròlla tiá a cambiat d’idèia, alèra te tornarai la vista ! Quò’s dich. »
E se’n anèt coma èra vengut, dins un bruch d’aire frostit.
La nuèch èra tombada sus l’ostal de l’omenòt verd. Tornèt barrar la fenèstra e s’anèt jaire. Sans poder durmir. Rapòrt a son uèlh crebat d’aicí ‘stant. Pr’aquò a l’ora que se levava los autres jorns, s’èra aconsomit. Las dròllas tracassadas l’anèron trobar. Lo tirèron de pel sòm.
« Vesetz, fiòtas, dins quanhe estat m’a metut lo rei de las còrpas. Se n’i avià una que cambiava d’idèia, tornariá trobar la vista. B-ò a dich atal. »
Lo cacha-niu, la tota tendra, la tortorèla èra aquí tanben, tota acotida de sòm :
« Mès qual parla de cambiar d’idèia ? M’an pas res damandat a n-a ieu ! Lo prendrai, ieu, lo rei de las còrpas. Que siasque drech, que siasque tòrt, lo prendrai e l-i tornaràs veire, paire ! »

                                                                                           Mès cossí fará la tota tendra ? … De sègre !